Što su fan tokeni i kako funkcioniraju?

Fan tokeni su u proteklih nekoliko godina postali jedan od najzanimljivijih oblika povezivanja sporta i kripta.

Nogometni i drugi sportski klubovi traže nove načine kako da budu bliže globalnoj publici, a navijači žele više od klasične sezonske ulaznice ili TV prijenosa.

Upravo tu ulaze fan tokeni – digitalni tokeni koji obećavaju više uključenosti, više nagrada i personaliziranije navijačko iskustvo.

U nastavku prolazimo kroz to što su fan tokeni, kako funkcioniraju, koji su najpoznatiji primjeri, koje benefite donose i kakva ih budućnost čeka.

Što su fan tokeni?

Fan tokeni su posebna vrsta kripto imovine koju izdaju sportski klubovi i organizacije preko specijaliziranih platformi. Riječ je o digitalnoj imovini koju mogu posjedovati navijači timova, igrača ili slavnih osoba i kroz koju mogu dobivati određenu vrijednost i pogodnosti.

Za razliku od dionica, fan tokeni ne daju vlasnički udio u klubu – nema dividendi, udjela u dobiti ni formalnog glasa u upravi.

Oni funkcioniraju kao „utility“ tokeni, odnosno kao digitalna ulaznica za dublji odnos s klubom:

• omogućuju sudjelovanje u anketama i određenim odlukama (npr. izbor pjesme nakon gola ili detalji dizajna dresa)
  
• otključavaju ekskluzivne nagrade i iskustva (kolekcionarski predmeti, merchandise, VIP ulaznice, „meet and greet“ susreti)
  
• donose posebne promocije, popuste ili digitalne značke vjernosti

Fan tokeni su najčešće ograničene količine i njima se može trgovati – navijači ih mogu kupovati, prodavati ili mijenjati unutar podržanih platformi.

Iako se u pravilu ne koriste kao opće sredstvo plaćanja izvan specifičnih fan token ekosustava, unutar tih platformi služe za pristup ekskluzivnom sadržaju i sudjelovanje u raznim aktivnostima.

Prvenstveno su zamišljeni kao alat za navijačko iskustvo, a ne kao klasična financijska investicija.

Kako fan tokeni funkcioniraju?

Fan tokeni funkcioniraju slično kao i druge kriptovalute: riječ je o tokenima s ograničenom zalihom koji se izdaju na blockchainu i kojima se može trgovati na kripto burzama.

Klub ili tim najčešće surađuje s blockchain platformom koja za njih stvara fan tokene, a u početnoj prodaji (FTO – Fan Token Offering) navijači ih kupuju po unaprijed određenoj cijeni.

Kasnije njihova vrijednost može rasti ili padati ovisno o formi kluba, potražnji, razvoju projekta i stvarnim slučajevima korištenja.

Ipak, ono što fan tokene čini zanimljivima najvjernijim navijačima nisu nužno novčani dobitci, nego nefinancijske pogodnosti. Fan tokeni u praksi funkcioniraju kao svojevrsna digitalna članska iskaznica.

Fan tokeni često nose i glasačka prava.

Kao što je ranije spomenuto, vlasnici tokena mogu sudjelovati u službenim anketama i odlukama kluba – primjerice u izboru poruke u svlačionici, dizajna posebne serije dresa ili elemenata navijačkih aktivnosti.

U tom smislu podsjećaju na dionička prava ili governance tokene u DAO-ovima (posebni tokeni koji daju pravo glasa u decentraliziranim autonomnim organizacijama): što više tokena posjeduješ, to je tvoj glas u anketama „teži“.

Neki klubovi dodatno uvode minimalan broj tokena kao uvjet da bi navijač uopće mogao glasati ili koristiti određene benefite.

Zbog toga se fan tokeni ne doživljavaju samo kao još jedan oblik kripto imovine, nego kao automatizirani, blockchainom podržan sustav članstva koji navijačima daje osjećaj većeg utjecaja i povezanosti s omiljenim klubom ili sportskom zvijezdom.

Primjeri fan tokena i kratka povijest

Fan tokeni su relativno nova pojava.

Prvi veći val dogodio se 2019. godine, kada su Juventus i Paris Saint-Germain među prvima lansirali svoje službene fan tokene.

Više o tome možete pročitati na našem blogu: Kako je nogomet prihvatio kripto hype

Od tada se mreža proširila na desetke klubova i organizacija diljem svijeta. Neki od poznatijih primjera:

• Juventus (JUV) – jedan od pionira, s prvim Fan Token Offeringom (FTO) 2019. godine. Navijači su, primjerice, birali pjesmu koja se pušta nakon gola na Allianz stadionu.
• Paris Saint-Germain (PSG) – navijači su sudjelovali u odabiru poruka u svlačionici i raznih marketinških aktivacija, a token je doživio velike skokove u popularnosti tijekom uspjeha kluba u Ligi prvaka.
• FC Barcelona (BAR), Manchester City (CITY), Atlético Madrid, Inter, Flamengo i mnogi drugi koriste fan tokene za ankete, nagrade i VIP iskustva (npr. pre-match playlist, dizajn kapetanske trake, ekskluzivni eventi).
• Među brojnim fan tokenima na tržištu nalaze se i tokeni klubova iz različitih liga i geografskih regija. Primjer je Santos FC fan token (SANTOS), vezan uz brazilski klub Santos FC, koji se, kao i ostali fan tokeni, može kupovati i prodavati na kripto platformama te koristiti za sudjelovanje u klupskim aktivnostima i nagradnim programima.

U samo nekoliko godina fan tokeni su od eksperimenta prerasli u jedan od najraširenijih „nefinancijskih“ primjera primjene blockchaina u sportu.

Kako kupiti fan tokene?

Kupnja fan tokena u praksi izgleda vrlo slično kupnji bilo koje druge kriptovalute. Prvi korak je odabrati fan token kluba ili organizacije koji te zanima.

Fan tokene možeš kupiti, prodati i mijenjati na Bitcoin Store platformi, kao i bilo koju drugu kriptovalutu. Ipak, da bi se u potpunosti iskoristio utility fan tokena, potrebno je koristiti ih unutar ekosustava koji za to postoji, najčešće preko Socios.com platforme.

Većina fan tokena povezana je s Chiliz (CHZ) ekosustavom, čiji se izvorni token CHZ koristi kao “gorivo” za kupnju fan tokena na Socios.com. CHZ također možeš kupiti, prodati i mijenjati i na Bitcoin Store platformi.

Koji su benefiti fan tokena?

Za navijače

Navijači iz bilo kojeg dijela svijeta mogu sudjelovati u klupskim aktivnostima gotovo jednako kao i oni koji žive u gradu kluba.

To je posebno važno za klubove s velikom internacionalnom bazom navijača.

Fan token holderi mogu osvojiti VIP ulaznice, potpisane dresove, druženja s igračima, pa čak i priliku da izađu na teren ili sudjeluju u službenim klupskim aktivacijama.

Umjesto pasivnog praćenja utakmica, navijači dobivaju priliku realno utjecati na neke odluke kluba, što navijaču daje još veći osjećaj pripadnosti klubu.

Za klubove i sportske organizacije

Fan tokeni otvaraju dodatni kanal monetizacije – kroz inicijalnu prodaju tokena i naknadno sudjelovanje u ekosustavu, klubovi ostvaruju nove prihode iz globalne baze navijača.

Kroz glasanja, ankete i aktivnosti klub dobiva dragocjene podatke o preferencijama navijača, što se može koristiti za bolje planiranje marketinga, proizvoda i komunikacije.

Rano usvajanje fan tokena pomaže klubovima da se pozicioniraju kao inovatori i pripreme za buduće Web3 modele.

Fan tokeni i budućnost navijanja

Fan tokeni su već donijeli novu dimenziju odnosa između klubova i navijača – od pasivnog gledatelja do aktivnog sudionika u navijačkoj priči.

Prva faza razvoja uglavnom se vrtila oko glasanja u anketama i nagrada, ali sljedeći korak je širenje u sveobuhvatniji Web3 sportski ekosustav: integracija s fantasy i manager igrama, sportskim metaverse iskustvima, korištenje fan tokena u decentraliziranim aplikacijama te prelazak na self-custody modele.

Ako se budu dalje razvijali u smjeru stvarne korisnosti i kvalitetnih digitalnih iskustava, fan tokeni bi mogli postati ključni dio budućeg sportskog ekosustava – posebno u vremenu u kojem se navijanje sve više seli u digitalni svijet.